Zawartość
- TL; DR (Too Long; Didnt Read)
- Rośliny inne niż naczyniowe: mchy
- Rośliny inne niż naczyniowe: Liverworts
- Rośliny inne niż naczyniowe: Hornworts
- Różnica między roślinami naczyniowymi i nie-naczyniowymi
- Ekologiczne zalety roślin nie-naczyniowych
Rośliny lądowe można podzielić na rośliny naczyniowe (tracheofity) i rośliny nienaczyniowe (mszaki). Istnieje co najmniej 20 000 gatunków roślin nie-naczyniowych. Rośliny te należą do najstarszych rodzajów roślin na ziemi. Bryofity obejmują mchy, wątrobowca i rogatkę. Choć czasem uważane za prymitywne lub proste, rośliny nie naczyniowe mają wiele fascynujących cech i pełnią ważną rolę w swoich ekosystemach.
TL; DR (Too Long; Didnt Read)
Rośliny inne niż naczyniowe, w przeciwieństwie do roślin naczyniowych, nie zawierają przewodzących tkanek, takich jak ksylem. Przykłady roślin nie-naczyniowych lub mszaków obejmują mchy, wątrobowce i jeżówki. Podczas gdy wiele gatunków roślin nie-naczyniowych wymaga wilgotnego środowiska, organizmy te żyją na całym świecie. Rośliny inne niż naczyniowe odgrywają ważną rolę jako kluczowe gatunki i wskaźniki ekosystemu.
Rośliny inne niż naczyniowe: mchy
Mchy są roślinami nie-naczyniowymi, które należą do rodzaju Bryophyta. Ze wszystkich mszaków mchy bardziej przypominają rośliny naczyniowe niż wątrobowate i rogate. Niektóre mchy mają nawet łodygi, które wewnętrznie przewodzą wodę, podobnie jak rośliny naczyniowe. Nie rosną kwiaty. Odkryto co najmniej 15 000 gatunków mchu; mchy reprezentują zatem najbardziej różnorodny rodzaj roślin nie-naczyniowych. Mchy posiadają kłącza, małe, podobne do korzeni części łodygi, ale nie przewodzą składników odżywczych w taki sposób, jak prawdziwe korzenie roślin naczyniowych. Mchy nie wchłaniają składników odżywczych przez ryzoidy, lecz przez ich małe liście, które rozgałęziają się z łodyg. Woda z deszczu przepływa przez mech i jest przez niego wchłaniana. Wiele gatunków mchów tworzy maty lub poduszki, a rozmiar poduszki koreluje z wymianą wody i gazu w zależności od powierzchni. Nie wszystkie mchy pasują do typowego wizerunku miękkich, zielonych mat. Na przykład Polytrichum juniperinum ma czerwone liście. Z drugiej strony Gigaspermum repens rośnie białe liście. W przeciwieństwie do roślin naczyniowych, mchy rozmnażają się przez zarodniki, które tworzą się w centrach liści lub na pędach. Zarodniki mchu wymagają wody do przeniesienia nasienia męskiego na żeńskie jaja. Mchy rozpraszają zarodniki na wilgotnych podłożach przez dłuższy czas niż dzioborożec.
Mchy w domu i na wojnie: Krajobrazy na całym świecie często zamieszkują mchy, planowane lub przypadkowe. Mchy preferują wilgotne, chłodne środowisko. Te nie-naczyniowe rośliny zapewniają atrakcyjne cechy krajobrazu dzięki kępkom i dywanom. Ponadto mchy rozwijają się na obszarach o zwartej lub źle osuszonej glebie o niskiej żyzności. Mchy występują również w wielu kształtach i kolorach. Niektóre przykłady mchów stosowanych w architekturze krajobrazu obejmują mech arkuszowy (Hypnum), który woli skały i kłody; mech skalny (Dicranum), mech włosiowy (Polytrichum) i mech poduszkowy (Leucobynum), z których wszystkie rosną w grudkach na ziemi. Gatunki mech torfowiec są największymi gatunkami mchu, charakteryzującymi się różnorodnością kolorów i kwitnącymi w bardzo wilgotnych regionach, takich jak stawy, strumienie i mokradła. Mech torfowy, zwany także mchem torfowym, tworzy torfowiska w zbiornikach wodnych, a jego wysoka kwasowość sprawia, że obszary wokół niego są sterylne.
W rzeczywistości podczas I wojny światowej mech torfowiec stał się niezbędny do opatrywania ran. Z powodu braku bawełny na bandaże uzdrowiciele zaczęli desperacko poszukiwać materiałów do pakowania i pomocy w gojeniu ran wielu tysięcy rannych żołnierzy. Ze względu na swoje starożytne zastosowanie medyczne i niewiarygodnie wysokie właściwości absorpcyjne torfowiec szybko spełnił tę kluczową rolę. Jego obfitość w wilgotnych regionach pól bitewnych była korzystna dla przyczyny. Obywatele w kraju i za granicą pomagali w zbieraniu torfowca w celu wysłania go na obszary rozdarte wojną. Dwa szczególne gatunki, Sphagnum papillosum i Sphagnum palustre, działały najlepiej, aby zatrzymać krwawienie. Torfowiec jest nie tylko dwa razy bardziej chłonny niż bawełna, ale ma także unikalne właściwości antyseptyczne ze względu na ujemnie naładowane jony w ścianach komórkowych. Pomaga to przyciągać dodatnie jony potasu, sodu i wapnia. Dlatego rany wypełnione torfowcem korzystały ze sterylnego środowiska o niskim pH, które ograniczało rozwój bakterii.
Rośliny inne niż naczyniowe: Liverworts
Żywotniki są roślinami nie-naczyniowymi, które składają się z rodzaju Marchantiophyta. „Wort” to angielskie słowo określające „małą roślinę”. Żywotniki zyskały więc swoją nazwę od małej rośliny, która przypomina nieco wątrobę, i kiedyś były one stosowane jako lek ziołowy na wątrobę. Żywotniki nie są roślinami kwitnącymi. Żywotniki występują w dwóch postaciach gametofitów; mają pędy liściaste na łodygach (wątrobowate liściaste) lub mogą mieć płaską lub pomarszczoną zieloną prześcieradło lub talowate (wątkowate). Wzgórze może wahać się od grubego, na przykład u gatunków Marchantia, do cienkiego. Komórki w obrębie talii mają różne funkcje. Małe liście wątrobowców nie mają żeber. Żywotniki posiadają kłącza. Te ogólnie jednokomórkowe kłącza działają jako kotwice na podłożach, ale nie przewodzą płynów jak prawdziwe korzenie. Żywotniki rozpraszają zarodniki w kapsułce w krótkim czasie. Obok zarodników maleńkie spirale w kształcie elaterów pomagają w rozprzestrzenianiu się zarodników.
Częstą wątrobowatą roślinnością występującą w parkach i żłobkach jest Thallose gatunek Lunularia cruciata, który szczyci się grubym i skórzastym wzgórzem. Większość gatunków wątrobowatych jest jednak liściasta, a nie gruba, i bardzo przypomina mchy. Niektóre kolorowe przykłady wątrobowców obejmują Riccia crystina, które są biało-zielone, i Riccia cavernosa, z czerwonymi rysami. Przylaszczka Cryptothallus nie zawiera chlorofilu, ale zamiast tego ma biały talus. Przylaszczka Cryptothallus żyje również w symbiozie z grzybem do jedzenia. Inną interesującą cechą wątrobowców jest wytwarzanie śluzu przez komórki śluzu lub brodawki śluzu. Ten śluz służy do zatrzymywania wody i zapobiega odwodnieniu rośliny. Większość wątrobowców zawiera również ciała ropopochodne w komórkach, które wytwarzają terpenoidy. Żywotniki występują w bardzo różnych ekosystemach na całym świecie, rosnąc niemal wszędzie, od Antarktydy po Amazonkę, zapewniając tym samym ważne siedliska wielu innym organizmom.
Rośliny inne niż naczyniowe: Hornworts
Hornworts należą do typu Anthocerotophyta roślin nienaczyniowych. Dzioborożce nie hodują kwiatów, a swoją nazwę zawdzięczają kapsułkom zarodników, sporofitowej części rośliny przypominającej róg wyrastający z talala. W tej części gametofitu rośliny te klapowane, przypominające gałęzie komórki straży domu Thalli. Podobnie jak u wątrobowców, thalli przypominają płaskie, zielone prześcieradła. Niektóre gatunki mają kształt rozety, podczas gdy inne wyglądają na bardziej rozgałęzione. Thalli większości gatunków dzioborożca mają zwykle grubość kilku komórek, z wyjątkiem tych z rodzaju Dendroceros. Hornworts nie mają liści takich jak mchy i wątrobowce. Pod ich talami rosną kłącza i służą raczej jako kotwice podłoża niż prawdziwe korzenie. Hornworts rozrzucają zarodniki w miarę upływu czasu na ogół przez wodę. W przeciwieństwie do wątrobowców, rogatek nie ma brodawek śluzowych. Hornworts są jednak zdolne do wytwarzania śluzu z większości komórek. Z kolei śluz gromadzi się w jamach wzgórza. Unikalne wśród mszaków, te thalli wypełniają się rodzajem sinic zwanym Nostoc. Ten symbiotyczny związek daje rogatce azot, podczas gdy sinice zyskują węglowodany. Podobnie jak w przypadku wątrobowców, małe struktury podobne do elaterów pomagają w rozproszeniu zarodników. Istnieje o wiele mniej rogatek w porównaniu do mchów i wątrobowców. Obecnie znanych jest tylko sześć rodzajów hornwort: Anthoceros, Phaeoceros, Dendroceros, Megaceros, Folioceros i Notothylas, z około 150 znanymi gatunkami w tym czasie. Przykładem rogatki żyjącej w środowisku geotermalnym jest Phaeoceros carolinianus.
Obecnie liczy około 7500 gatunków wątrobowców i rogatek na całym świecie. Obie rośliny nie naczyniowe odgrywają ważną rolę w ekosystemach lasów, mokradeł, gór i tundry. Rosnąca świadomość różnorodności biologicznej tych interesujących roślin pomaga w ich ochronie. Zarówno wątrobowiec, jak i rogatka służą jako wskaźniki zmian klimatu ze względu na ich rolę w wymianie dwutlenku węgla.
Różnica między roślinami naczyniowymi i nie-naczyniowymi
Uważa się, że rośliny inne niż naczyniowe i naczyniowe rozeszły się około 450 milionów lat temu. Rośliny naczyniowe zawierają tkankę przewodzącą wodę i substancje odżywcze, zwaną ksylemem. Rośliny inne niż naczyniowe lub mszaki nie zawierają tkanki ksylemu lub tkanki naczyniowej do przemieszczania składników odżywczych. Bryofity polegają na absorpcji powierzchni przez liście. Podczas gdy rośliny naczyniowe używają wewnętrznego systemu zaopatrzenia w wodę, rośliny inne niż naczyniowe używają środków zewnętrznych. W przeciwieństwie do roślin naczyniowych, rośliny inne niż naczyniowe nie mają faktycznych korzeni, a raczej ryzoidy. Używają tych ryzoidów jako kotwic i używają ich z powierzchniami liści do wchłaniania minerałów i wody.
Faza cyklu życia dla każdego rodzaju rośliny również jest różna. Rośliny naczyniowe występują w fazie fotosyntezy jako diploidalne sporofity. Z drugiej strony rośliny nie-naczyniowe mają krótkotrwałe sporofity, a więc polegają na wcieleniu haploidalnego gametofitu w fazie fotosyntezy. Większość mszaków zawiera chlorofil.
Rośliny inne niż naczyniowe nie wytwarzają kwiatów, ale do rozmnażania płciowego potrzebują wody. Rośliny inne niż naczyniowe mogą również rozmnażać się bezpłciowo i seksualnie. Bryofity mogą rozmnażać się bezpłciowo poprzez fragmentację. W przeciwieństwie do roślin naczyniowych, rośliny inne niż naczyniowe nie wytwarzają nasion. Rośliny inne niż naczyniowe wykazują głównie swoje formy gametofitów. Gametofity roślin nie-naczyniowych występują naprzemiennie z sporofitami, które z kolei wytwarzają zarodniki. Ich zarodniki przemieszczają się przez wiatr lub wodę, w przeciwieństwie do pyłku rośliny naczyniowej, która wymaga zapylaczy do zapłodnienia.
Rośliny nie-naczyniowe występują w kilku zakresach wielkości, od bardzo małych do długich pasm o długości ponad metra. Rośliny inne niż naczyniowe mają tendencję do wzrostu jako maty, kępki i poduszki na różnych podłożach. Rośliny te rosną w wielu różnych częściach świata. Chociaż preferują wilgotne środowiska, można je również znaleźć w trudnych warunkach klimatycznych, takich jak Arktyka i pustynie. Nawet niewielka ilość wilgoci w postaci rosy może zapewnić roślinom nie-naczyniowym wystarczającą ilość wody, aby wyjść ze stanu uśpienia, ze względu na charakterystykę powierzchni zadaszeń mszaków, które mogą się szybko zmieniać, aby dostosować się do zmian wody. Bryofity wchodzą w stan uśpienia w warunkach suszy lub zimna, aby przeżyć.
Rośliny inne niż naczyniowe mogą rosnąć na skałach, nowym materiale wulkanicznym, drzewach, glebie, śmieciach i wielu innych podłożach. Odporność roślin niebankowych w porównaniu z roślinami naczyniowymi przyczynia się do ich długoterminowego przetrwania.
Czy porosty nie są naczyniowe? Porosty powierzchownie przypominają rośliny nie naczyniowe, takie jak mchy. Porosty nie są jednak roślinami nie-naczyniowymi. Porosty reprezentują symbiotyczny związek między grzybem a glonami. Często zajmują one podobne nisze ekologiczne i substraty jak rośliny inne niż naczyniowe.
Ekologiczne zalety roślin nie-naczyniowych
Czasami odrzucane jako „niższe” lub „prymitywne”, rośliny nie naczyniowe odgrywają kluczową rolę w środowisku. Służą jako sadzonki dla innych roślin, zapewniając wilgotne podłoże do kiełkowania nasion. Rośliny nie-naczyniowe również pochłaniają substancje odżywcze z deszczu. Zapobiegają erozji gleby ze względu na ich wysoce chłonne właściwości. Woda wchłonięta przez rośliny nie-naczyniowe powoli uwalnia się z powrotem do środowiska. Pomaga to również drzewom w absorpcji i zatrzymywaniu wody. Rośliny inne niż naczyniowe mogą nawet stabilizować wydmy. Rośliny inne niż naczyniowe pochłaniają również składniki odżywcze znajdujące się w powietrzu. Ich wysuszony torf służy do wielu zastosowań. Ponieważ torfowe sekwestratory węgla, ochrona terenów bagiennych i warstw torfu zapobiega uwalnianiu tego węgla z powrotem do atmosfery.
Ponieważ rośliny inne niż naczyniowe zajmują specjalne nisze w swoich środowiskach, odgrywają rolę kluczowych gatunków. Rośliny inne niż naczyniowe wymagają określonych czynników abiotycznych, w tym światła, wody, temperatury i składu chemicznego ich substratów. Znajdują się w nich także małe bezkręgowce i eukarioty, pełniąc rolę w sieciach pokarmowych. Wielkość i łatwość powtarzalności roślin nie-naczyniowych zapewnia im doskonałą dostępność dla biologów roślin do zbadania. Złożona interakcja między roślinami nie-naczyniowymi, roślinami naczyniowymi, zwierzętami i środowiskiem potwierdza ich ekologiczne znaczenie. Prawdopodobnie wiele innych nie-naczyniowych roślin czeka na odkrycie i identyfikację.